خواص شیرین بیان و تاثیر شگفت انگیز آن بر سلامتی
خواص شیرین بیان از گذشته های بسیار دور تا امروز مورد توجه انسان ها بوده است. این گیاه دارویی ارزشمند با نام علمی Glycyrrhiza glabra یکی از اعضای خانواده سبزی آساهاست و بیشتر به خاطر ریشه شیرین و پرخاصیت خود شناخته می شود. شیرین بیان بومی جنوب اروپا، شمال آفریقا و نواحی معتدل آسیاست اما در اکثر مناطق ایران نیز به صورت خودرو می روید و به همین دلیل در طب سنتی ایرانی جایگاه ویژه ای پیدا کرده است.
ریشه شیرین بیان حاوی ترکیباتی چون گلیسریزین، فلاونوئیدها، ایزوفلاونوئیدها، روغن های فرار و مقدار زیادی مواد قندی است. همین ترکیبات موجب شده اند تا شیرین بیان در درمان بیماری های گوارشی، مشکلات کبدی، تقویت سیستم ایمنی و حتی صنایع غذایی و داروسازی کاربردهای فراوانی داشته باشد.
خواص شیرین بیان و تاثیر آن بر کبد چرب و ایمنی
شیرین بیان چیست و چه ویژگی هایی دارد؟
شیرین بیان یک گیاه علفی چندساله است که ارتفاع آن از 1 تا 2 متر می رسد. برگ های آن مرکب و چسبنده اند و گل های آن به رنگ ارغوانی، زرد یا آبی مایل به سفید دیده می شوند. میوه این گیاه غلافی و حاوی 3 تا 6 دانه لوبیا شکل است.
ریشه و ساقه زیرزمینی آن مهم ترین بخش مصرفی است که به صورت خشک، پودر، عصاره و شیره عرضه می شود. این ریشه ها پوستی قهوه ای یا سیاه و مغزی زرد دارند. طعم شیرین بیان شیرین تر از قند معمولی است و به همین دلیل در صنایع غذایی به عنوان شیرین کننده طبیعی نیز کاربرد دارد.
نام های دیگر شیرین بیان در فرهنگ و طب سنتی
شیرین بیان در فارسی با نام های دیگری مانند مهک، مجو، میجی و سوس شناخته می شود. در متون کشاورزی کهن نیز به ریشه آن «اصل سوس» گفته اند. این نام ها نشان از گستردگی مصرف و اهمیت این گیاه در فرهنگ های مختلف ایران دارد.
گونه های مختلف شیرین بیان
شیرین بیان در گونه های گوناگونی یافت می شود که هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند:
گونه اسپانیایی (G. typical): میوه صاف و بدون کرک و پاجوش های قهوه ای دارد.
گونه روسی (G. glandulifera): دارای برگ های چسبناک و ریشه های ضخیم با شیرینی ملایم است.
گونه ترکی (G. pallida): ریشه های ضخیم تر از سایر گونه ها دارد.
گونه ایرانی (G. violacca): ریشه های نسبتا ضخیم دارد و در مناطق مختلف ایران مانند دشت رباط ترک یافت می شود.
ترکیبات شیمیایی شیرین بیان
خواص شیرین بیان به دلیل ترکیبات شیمیایی ارزشمند آن است. مهم ترین ماده موجود در این گیاه گلیسریزین است که شیرینی آن 50 برابر شکر است. این ترکیب در اثر هیدرولیز به اسید گلیسیریتینیک تبدیل می شود. علاوه بر این، در ریشه شیرین بیان ترکیباتی مانند:
- فلاونوئیدها و ایزوفلاونوئیدها
- تری ترپنوئیدها
- استرول ها
- روغن های فرار
- قندهایی مثل گلوکز و ساکاروز
- اسیدهای آمینه و موم ها
وجود دارند که هر یک نقش مهمی در اثرات دارویی این گیاه دارند.
خواص شیرین بیان برای تقویت ایمنی بدن و درمان
تاریخچه استفاده از شیرین بیان
استفاده از شیرین بیان به بیش از 4000 سال پیش بازمی گردد. بابلی ها این گیاه را به عنوان تقویت کننده بدن می شناختند. در مصر باستان نیز از آن برای درمان بیماری های کبد و معده استفاده می شد. جالب است بدانید در مقبره توتانخامون ریشه شیرین بیان یافت شده است. در یونان و روم باستان نیز پزشکان از این گیاه برای درمان بیماری های تنفسی و گوارشی بهره می بردند.
کشت و برداشت شیرین بیان
شیرین بیان معمولا به صورت خودرو رشد می کند اما می توان آن را کشت کرد. این گیاه نورپسند است و در خاک های حاصلخیز و زهکشی شده بهتر رشد می کند. تکثیر آن از طریق ریزوم و بذر صورت می گیرد. بهترین زمان برای برداشت ریشه ها، پاییز سال سوم یا چهارم رشد است.
خواص شیرین بیان برای سیستم ایمنی بدن
یکی از مهم ترین خواص شیرین بیان تقویت سیستم ایمنی بدن است. ترکیبات آنتی ویروسی و ضد التهابی موجود در آن باعث افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری ها می شوند. مصرف دمنوش یا عصاره شیرین بیان در فصول سرد سال می تواند به پیشگیری از سرماخوردگی و آنفولانزا کمک کند.
خواص شیرین بیان و تاثیر آن بر کبد چرب و ایمنی
خواص شیرین بیان برای کبد چرب
تحقیقات علمی نشان داده اند که مصرف شیرین بیان می تواند آنزیم های کبدی را کاهش داده و در بهبود کبد چرب موثر باشد. آنتی اکسیدان های موجود در این گیاه با کاهش استرس اکسیداتیو از سلول های کبدی محافظت می کنند.
خواص دارویی و کاربردهای شیرین بیان
- درمان زخم معده و رفلاکس معده
- تسکین گلودرد و درمان سرفه
- خاصیت خلط آور و ضد التهاب
- بهبود آلرژی ها و مشکلات تنفسی
- رفع اسپاسم عضلات و دردهای روماتیسمی
- کاهش علائم یائسگی در زنان
کاربرد شیرین بیان در صنایع غذایی و آشامیدنی
در کشورهای غربی از عصاره شیرین بیان برای تولید آب نبات ها و شیرینی ها استفاده می شود. در هلند و انگلستان شیرینی های خاصی با طعم شیرین بیان تولید می شوند. در ایتالیا نیز مردم از ریشه خشک آن برای جویدن به عنوان خوشبوکننده دهان استفاده می کنند. در ایران و کشورهای عربی، نوشیدنی سنتی عرقسوس از شیرین بیان تهیه می شود که به ویژه در ماه رمضان پرطرفدار است.
خواص شیرین بیان برای پوست
یکی دیگر از خواص شیرین بیان تاثیر آن بر پوست است. عصاره این گیاه خاصیت ضد لک و روشن کنندگی دارد و به همین دلیل در بسیاری از کرم ها و محصولات آرایشی به کار می رود.
تصویر ریشه شیرین بیان و معرفی خواص شیرین بیان
احتیاطات مصرف شیرین بیان
با وجود فواید بی شمار، مصرف بیش از حد شیرین بیان می تواند خطرناک باشد. عوارض مصرف زیاد شامل:
- افزایش فشار خون
- کاهش سطح پتاسیم خون
- مشکلات قلبی و کلیوی
- افزایش وزن و ورم
- خطر برای زنان باردار و شیرده
میزان مجاز مصرف روزانه معمولا کمتر از 20 گرم توصیه می شود.
نتیجه گیری
خواص شیرین بیان گسترده و بی نظیر است. این گیاه از دوران باستان تا امروز برای درمان بیماری های گوارشی، مشکلات کبدی و تقویت سیستم ایمنی استفاده شده است. ریشه شیرین بیان علاوه بر فواید دارویی، در صنایع غذایی، نوشیدنی و محصولات آرایشی نیز کاربرد فراوانی دارد. با این حال، استفاده بیش از حد آن می تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد. بنابراین بهتر است شیرین بیان را به اندازه و با آگاهی مصرف کنیم تا از تمام خواص مفید آن بهره مند شویم.
منبع: ویکی پدیا
