گل ارکیده امروزه در تمام دنیا به خصوص اروپا، آمریکا و آسیای دور از پر فروش ترین و جذاب ترین انواع گل آپارتمانی برای خانه ها، آپارتمان ها، رستوران ها، هتل ها و مراکز عمومی دیگر هستند. این محبوبیت به دو دلیل حاصل شده است. اول اینکه این گیاهان بسیار کم توقع بوده و با نگهداری اندکی به محیط خو می گیرند. و از طرف دیگر وقتی گل دهی بکنند گل هایشان تا ماه ها زیبا و درخشنده باقی می ماند. در ادامه با این مطلب از سری آموزش های پرورش گل و گیاه همراه رزبانو باشید.
آموزش مراقبت و نگهداری از گل ارکیده
آشنایی با گل ارکیده:
ارکیده فالانوپسیس – PHALAENOPSIS ORCHID
نام علمی : PHALAENOPSIS ORCHID
خانواده : ORCHIDACEAE – ثعلبیان
بومی منطقه : سراسر جنوب شرقی آسیا از کوه های هیمالیا به جزایر Polillo ، Palawan و Norte Zamboanga دل در جزیره میندانائو در فیلیپین و شمال استرالیا
خاک و تغذیه : خاک سبک و جاذب رطوبت
دمای ایده آل محیط : 20 درجه سانتیگراد
آبیاری و رطوبت : کمی خشک
نور محیط : کم
شناخت بیشتر گل ارکیده
گل ارکیده را بیشتر بشناسیم:
شکل عجیب و جدید شکوفه های این گیاه توجه همه را جلب می کند و باعث می شود اسامی متختلفی به آن داده شود. ارکیده ها از خانواده Orchidaceae یا ثعلب ها هستند و گونه های وحشی آن در ایران (شمال ایران و احتمالا جاهای گرمتر دیگر) وجود دارند. نوعی ثعلب در کوه های باغرو (ادامه سلسله کوه های البرز به سمت آستارا و اردبیل) وجود دارد که نوعی اسانس بستنی از آن استخراج می شود و برخی گونه ها نیز مصارف دارویی دارند.
گونه های تجاری مورد نظر امروز از دو گروه عمده فالانوپسیس phalaenopsis (این نوع ارکیده به ارکیده ی پروانه ای یا ارکیده شاپرکی نیز معروف است. Moth orchid) و سیمبیدیوم cymbidium هستند. فصل گل دهی و زمان گل دهی ارکیدها متفاوت است معمولا از دسامبر (دی ماه) شروع می شود و چند ماه گل دارند. پس از گل دهی مدتی استراحت و بازسازی نیاز هست تا دوباره به گل بنشیند. معمولا فالانوپسیسها حداقل یک بار و گاهی تا سه بار در سال می توانند گل بدهند.
اندازه گل های فالانوپسیس از قطر ۵ سانتی متر تا ۱۲ سانتی متر متغیر است. رنگ گل ها بسیار متنوع است و رنگ سفید، ارغوانی (بنفش) و ارغوانی رگه دار، صورتی و زرد و ترکیبی از سفید و صورتی و … نیز وجود دارند. ارکیده های فالانوپسیس گیاهانی سایه دوست حساب می شوند. (محل گلدان نباید خیلی تاریک و نه خیلی در معرض تشعشع آفتاب باشد. به طور تقریبی ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ fc [شمع] نور مورد نیاز این گیاه است). که می توان چنین مقایسه کرد که یک روز ابری بهاری حدود ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ شمع نور دارد و در مقابل یک روز تابستانی آفتابی حدود ۱۰۰۰۰ شمع نور خواهد داشت.
آموزش مراقبت و نگهداری از گل ارکیده
چگونه از گل ارکیده مراقبت کنیم؟
خاک مناسب برای گل ارکیده
خاک: گلداني مخلوط از خاک برگ، پیت و خاک معمولی مي توان برای اركيده مناسب باشد.
دمای مناسب برای رشد و نمو گل ارکیده
دما: برنامه دمایی به کار گرفته شده تحت تاثیر جنس گیاه مورد نظر خواهد بود. در كل ارکیده ها گیاهانی گرمسیر بوده و بومی شرایط گرم و مرطوب محسوب می شوند و به همین دلیل می توان آن ها را در دمای آپارتمان ها نگهداری کرد. دمای مطلوب این گیاه بین ۱۲ تا ۲۸ درجه سانتی گراد است و توجه كنيد نباید گیاه را در نزدیکی لوازم گرمایشی قرار داد. دمای خنک پاییزه موجب تحریک گل آغازی و بیشتر شدن طول ساقه گل دهنده می شود. ولی ادامه دمای سرد موجب سقط غنچه ها می شود.
دماهای بالای ۳۰ درجه سانتی گراد رشد گیاه را کند می کند. در مورد ارکیده های سیمبیردیوم، برای گل دادن به دمای 10 درجه سانتی گراد در شب و 21 تا 24 درجه سانتی گراد در روز نياز دارند. در طول تابستان گیاهان در دمای 32 درجه سانتی گراد قادر به زیست هستند با این حال نباید آن ها را به مدت طولانی در معرض این دما قرار داد.
روش آبیاری صحیح گل ارکیده
آبياری: یکی از رایج ترین اشتباهاتی که در مورد ارکیده می شود آبیاری بیش از حد آن است. با اين حال ارکیده ها دوست ندارد تا مرز خشکیدگی و پژمردگی (Wilting) بی آب بمانند. گلدان ها قبل از خشک شدن باید آبیاری شوند و صبر شود تا دوباره تقریبا نزدیک به خشک شدن برسد تا مجددا آبیاری انجام شود.
فاصله آبیاری بسته به مواد تشکیل دهنده خاک گلدان دارد (که اغلب از مواد سبک و جاذب آب استفاده می شود). در هوای معتدل و یا سرد کافی است که هر 10-12 روز یک بار به ارکیده آب بدهید و در هوای گرم هر زمان که خاک گلدان نزدیک به خشک شدن بود، در حدود هفته ای یکربار گلدان را آبياري كنيد. آب مناسب برای ارکیده آبی با املاح كم است. اگر در محلی زندگی می کنيد که آب آهک و یا املاح زیادی دارد سعی کنید از آب باران يا آب جوشیده استفاده کنید.
آبیاری و کیفیت آب مورد استفاده برای ارکیده ها از مهمترین عوامل محیطی مربوط به پرورش این گل ها می باشد. توجه کنید هنگام آبياری روي غنچه ها و شکوفه ها را آب نپاشيد زيرا عمر گل ها کم می شود. همچنین نیاز رطوبتی این گیاهان باید به نحو دیگری تامین شود. معمولا در خاک این گیاه از دانه های سنگ های سبک معدنی مانند لیکا و پرلیتهای درشت یا پوکه های معدنی درشت استفاده می شود تا ریشه گیاه با چسبیدن به این مواد معدنی رطوبت هوا را از آن ها بگیرد.
نور مناسب برای رشد گل ارکیده
نور: احتیاج به نور بسته به جنس ارکیده تحت کشت متفاوت است. در كل اركيده ها مخصوصا ارکیده فالانوپسیس گیاهانی سایه دوست حساب می شوند. محل گلدان نباید خیلی تاریک و نه خیلی در معرض تشعشع آفتاب باشد مكان گلدان بايد روشن و نورگیر باشد، اما بیش از حد آفتابی نباشد. در انتخاب مكان مناسب برای اركيده دقت كنيد تا بتواند واقعا رشد کند. اگر نور خورشید به مدت طولانی به آن بتابد و یا اگر محل بیش از حد تاریک باشد، ارکیده گل هایش را از دست می دهد و به مرور زمان خشک می شود.
مقدار و نحوه کود دهی به گل ارکیده
کود دهی: به منظور حداکثر رشد به ارکیده ها هر دو هفته يا يک ماه یک بار باید کود داد. البته به شرطی که برای آن ها نور، دما و آب مناسب فراهم شده باشد. نسبت کود به کاربرده شده بسته به محیط کشت متفاوت خواهد بود. کودهای کند آزاد شونده برای ارکیده بطور موفقیت آمیزی مورد استفاده قرار می گیرد.
برخی از پرورش دهندگان ترکیبی از کودهای مایع و آزاد کننده کند را ترجیح می دهند که محصول یکنواخت تری از مواد مغذی را در مدت زمان طولانی تر فراهم می آورد. استفاده از کودهای آزاد کننده کند بی خطر بوده و اگر به طور تصادفی مقدار زیادی از آن به کار برده شود تخریب کمتری را به دنبال خواهد داشت. در طول ماه های زمستان کودیاری را کم می کنند.
کودهایی که به مرور تجزیه و آزاد شوند یا کودی با ترکیب ۱۴-۱۴-۱۴ درصد متشکل از NPK (همراه با سایر عناصر کم مصرف مورد نیاز) به صورت ماهانه با دوز یک در هزار یا نیم در هزار برای رشد گیاه مفید خواهد بود. در گلخانه های حرفه ای در زمان گل دهی از میزان فسفر را افزایش می دهند مثلا از کود ۲۰-۳۰-۱۰ استفاده می کنند. همچنین در طول ماه های زمستان کودیاری را کم می کنند. از طرف دیگر پیشنهاد می شود در زمانی که گیاه شکوفه دارد کودیاری انجام نشود.
نحوه تکثیر و ازدیاد گل ارکیده
ازدیاد و تکثیر ارکیده ها:
ارکیده ها را به طریق لقاح و هم به طریق غیر تناسلی می توان تکثیر کرد. از آن جایی که بیشتر ارکیده ها از طریق بذر معمولا گل های مناسب و مرغوبی جهت تولید وسیع بوجود نمی آورند بیشترین سعی و تلاش افراد بر تکثیر غیر جنسی این گیاه صورت می گیرد که فرزندان آن ها کاملا به پایه مادر شبیه است. ازدیاد به طریق غیر جنسی مخصوص ارکیده است که مشابه آن در گل های دیگر نمی باشد.
ازدیاد به روش قلمه:
اکثر ارکیده های (مونوپوریال) مثل Arachnis و Vanada را می توان با قلمه انتهایی تکثیر نمود. معمولا قلمه های ارکیده از حد معمولی 10 – 7.5 سانتی متر بزرگتر در نظر گرفته می شود. قلمه انتهایی Vanada معمولا به طول 30 تا 37 سانتی متر بوده و باید دارای 12 برگ و چند ریشه هوایی باشد. قلمه ها را در گلدان و بدون استفاده از بستر کشت مخصوص می توان رویاند. قلمه های Arachnis هم به طول 45 تا 60 سانتی متر می باشند. این ها باید ریشه هوایی داشته باشند و مستقیما در مزرعه یا گلدان کاشته شود.
ازدیاد به روش تقسیم بوته:
Cattleya و دیگر ارکیده های چند پایه و خمیده را با تقسیم بوته از پایه مادر ازدیاد می کند. این ازدیاد بر روی گیاهانی انجام می گیرد که 6 پیاز کاذب یا بیشتر داشته باشند محل برش ریزوم از بین سومین و چهارمین پیاز کاذب بوده و هر دو قسمت را به صورت گیاهانی مجزا در گلدان می کارند. از آن جایی که اکثر Cattleyaها تنها سالی یک برگ بوجود می آورند، تقسیم ریزوم اکثر گیاهان هرسه سال یک بار انجام می پذیرد.
نحوه و زمان تعویض گلدان گل ارکیده
نحوه و زمان تعویض گلدان:
گیاه را در اسفندماه به گلدانی حاوی مخلوطی از خاك برگ، پیت و خاك معمولی منتقل نموده در ابتداء به میزان كم آب بدهند. در همان حال به دفعات زیاد با آب فاقد مواد قلیایی بر روی برگ ها آب پاشیده و یا گلدان را در محل مرطوبی برابر نور و به دور از تابش مستقیم آفتاب قراردهند. مدت زمان نگهداری ساقه گل دهنده در ارکیده فالانوپسیس بسیار زیاد و باور نکردنی است. یعنی زمانی حدود ۳ تا ۶ ماه یک ساقه گلدهنده به شکوفایی ادامه می دهد. حتی شاخه بریده این گل هم یک ماه در آب دوام می آورد.
بعد از تمام شدن غنچه ها ساقه گلدهنده را بررسی کنید. روی ساقه زبانک های سبز یا قهوه ای وجود دارد که از ساقه های گلدهنده جانبی حفاظت می کند. در صورت وجود چنین زبانک هایی ساقه گلدهنده را قطع نکنید. و اجازه بدهید که ساقه های جانبی نیز رشد کنند. و شکوفا بشوند. اگر ساقه جانبی وجود نداشت قطع کردن ساقه گل دهنده اصلی موجب تسریع در گلدهی مجدد خواهد شد.
معمولا بعد از پایان گلدهی باید خاک گلدان را عوض کرد. با استفاده از ترکیبی از مواد سبک و جاذب رطوبت (مانند پرلیت درشت. لیکا. ورمیکولیت. پوکه معدنی درشت خرد نشده) همراه با بقایای پوسیده چوب یا پیت ماس یا کوکوپیت به علاوه مقدار ذغال چوب و مقدار کمی شن و البته خزه . در نظر داشته باشید که در کشت هایدروپونیک از اسفنج به تنهایی و یا پرلیت درشت به تنهایی و یا بسترهای جدید دیگر نیز استفاده می شود.
همچنین در نظر داشته باشید که ریشه های بیرون گلدان علامت خوبی برای سلامتی گیاه هستند و این ریشه ها برای جذب رطوبت هوا از گلدان خارج می شوند. اغلب پرورش دهندگان از گلدانهای پلاستیک شفاف (که داخل گلدان دیده می شود) استفاده می کنند. و به نظر می رسد نور بر عکس دیگر گیاهان برای ریشه ارکید فالانوپسیس مفید است.
آموزش پرورش و تکثیر گل ارکیده
درمورد اركيده فالانوپسیس: معمولا بعد از پایان گلدهی باید خاک گلدان را عوض کرد. با استفاده از ترکیبی از مواد سبک و جاذب رطوبت (مانند پرلیت درشت. لیکا. ورمیکولیت. پوکه معدنی درشت خرد نشده) همراه با بقایای پوسیده چوب یا پیت ماس یاکوکوپیت بعلاوه مقدار ذغال چوب و مقدار کمی شن و البته خزه .
در نظر داشته باشید که در کشت هایدروپونیک از اسفنج به تنهایی و یا پرلیت درشت به تنهایی و یا بسترهای جدید دیگر نیز استفاده میشود. همچنین در نظر داشته باشید که ریشه های بیرون گلدان علامت خوبی برای سلامتی گیاه هستند و این ریشه ها برای جذب رطوبت هوا از گلدان خارج می شوند. اغلب پرورش دهندگان از گلدان های پلاستیک شفاف (که داخل گلدان دیده می شود) استفاده می کنند. و به نظر می رسد نور بر عکس دیگر گیاهان برای ریشه ارکیدفالانوپسیس مفید است.
منابع : nargil.ir / geerenhouse.lxb.ir
خانه داری
پرورش گل و گیاه
